1. Mắt Lác (Mắt Lé) Bẩm Sinh Là Gì và Tác Động Của Nó?

Mắt lác là tình trạng hai mắt không thẳng hàng, nhìn về hai hướng khác nhau, có thể là lác trong, lác ngoài, lác trên hoặc lác dưới. Lác bẩm sinh là khi tình trạng này xuất hiện ngay từ khi mới sinh hoặc trong vài tháng đầu đời.

Khi một người bị mắt lé, não bộ nhận được hai hình ảnh khác nhau từ hai mắt. Để tránh nhìn đôi (song thị), não bộ thường sẽ tự động tắt tín hiệu từ mắt bị lệch (mắt lé), dẫn đến việc mất đi khả năng sử dụng hai mắt cùng lúc, tức là mất đi Thị Giác Hai Mắt (Binocular Vision). Hậu quả không chỉ là vấn đề thẩm mỹ mà còn là sự thiếu hụt nghiêm trọng về nhận thức không gian và độ sâu (tầm nhìn 3 chiều).

2. Vì Sao Phương Pháp Phẫu Thuật Mắt Lác Thường Không Đem Lại Hiệu Quả Dài Lâu?

Trong nhiều bệnh viện ở Việt Nam và trên thế giới, phương pháp chính để chữa mắt lác truyền thống là phẫu thuật. Mục đích của phẫu thuật mắt lác là cắt và điều chỉnh độ dài các cơ vận nhãn bên ngoài nhãn cầu để căn chỉnh lại trục mắt, giúp mắt trông thẳng hàng hơn về mặt thẩm mỹ.

Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi của phương pháp này nằm ở chỗ:

• Chỉ giải quyết phần cơ, không giải quyết phần não: Mắt lác là vấn đề của sự phối hợp kém giữa mắt và não bộ. Phẫu thuật chỉ điều chỉnh cấu trúc bên ngoài (cơ mắt) mà không giúp hình thành kỹ năng hoặc khả năng điều khiển hai mắt của não.

• Nguy cơ tái phát cao: Do não bộ chưa học được cách dùng hai mắt cùng lúc để tập trung vào một vật, nên sau một thời gian, cơ mắt được phẫu thuật có thể lại kéo lệch trục, dẫn đến tình trạng tái phát mắt lác. Đây là lý do chính khiến các bác sĩ thường có quan điểm thận trọng về khả năng chữa mắt lác bẩm sinh dứt điểm.

3. Chìa Khóa Vàng: Kỹ Năng Thị Giác Hai Mắt (Binocular Vision)

Để chữa mắt lác thành công và vĩnh viễn, từ khóa then chốt chính là Thị Giác Hai Mắt (Binocular Vision). Đây là kỹ năng mà não bộ học được trong giai đoạn sơ sinh: khả năng nhìn tập trung hai mắt và cùng một vật ở cùng một thời điểm.

• Giai đoạn Vàng Bị Bỏ Lỡ: Thông thường, kỹ năng thị giác hai mắt được học một cách tự nhiên trong giai đoạn từ 3 đến 4 tháng tuổi khi hệ thần kinh và não bộ của trẻ phát triển. Đối với những người bị mắt lé bẩm sinh, vì mắt đã bị lệch nên não bộ không thể học được kỹ năng phối hợp này trong "giai đoạn vàng" đó. Quan điểm y khoa truyền thống cho rằng, khi đã qua giai đoạn này, não bộ đã mất đi khả năng học lại.

4. Khoa Học Về Sự Thay Đổi: Não Bộ Người Lớn Vẫn Có Thể Học Lại

Quan điểm cho rằng "quá giai đoạn vàng là không thể học lại" đã bị thách thức bởi những nghiên cứu mới nhất về tính dẻo của não (Neuroplasticity). Tính dẻo của não là khả năng thay đổi và tái cấu trúc các kết nối thần kinh dựa trên kinh nghiệm.

• Bằng Chứng Sống Từ Giáo Sư Susan Barry: Minh chứng rõ ràng nhất đến từ câu chuyện của Giáo sư Susan Barry – một giáo sư khoa học thần kinh người Mỹ. Bà bị lác bẩm sinh và sống với tình trạng mắt lé đến năm 48 tuổi. Tuy nhiên, ở tuổi 48, bà đã bắt đầu tham gia vào một chương trình Vision Therapy (Huấn luyện Thị Giác) và đã học được cách điều khiển hai mắt cùng lúc và cuối cùng là khôi phục được Thị Giác Hai Mắt, thậm chí là tầm nhìn 3 chiều

• Cơ Chế Học Tập Ở Người Lớn: Giáo sư Barry khẳng định rằng, trong khi não bộ trẻ sơ sinh học một cách vô thức, não bộ của người lớn lại thay đổi và học tập khi chúng ta tập trung và chú ý vào một điều gì đó. Tương tự như việc một người lớn tuổi có thể học lái xe, chơi nhạc cụ, hay bơi lội, não bộ người lớn vẫn có khả năng học được kỹ năng thị giác hai mắt nếu được huấn luyện đúng cách.

5. Vision Therapy: Con Đường Tái Lập Mạch Mắt-Não để Chữa Mắt Lác

Vision Therapy (Huấn luyện Thị Giác) là một chương trình điều trị mắt lác chuyên biệt, có cấu trúc và được giám sát, nhằm mục đích huấn luyện lại hệ thống mắt-não. Khác với phẫu thuật chỉ can thiệp vào cơ, Vision Therapy tập trung vào việc:

1. Huấn luyện Não Bộ: Dạy não bộ cách sử dụng hai mắt cùng nhau một cách hiệu quả.

2. Xây dựng Kỹ Năng: Hình thành và củng cố kỹ năng Thị Giác Hai Mắt và điều khiển mắt chủ động.

3. Cải thiện Chức Năng: Đạt được sự thẳng hàng của mắt không chỉ về mặt thẩm mỹ mà còn về mặt chức năng, giúp mắt làm việc nhóm và khôi phục tầm nhìn 3 chiều.

Nếu bạn đã bỏ lỡ "giai đoạn vàng" để luyện tập thị giác hai mắt, đừng lo lắng. Vision Therapy chính là giải pháp để bạn tập trung huấn luyện và hướng dẫn não bộ học cách nhìn bằng hai mắt, mở ra cơ hội chữa mắt lác bẩm sinh một cách triệt để và bền vững. Đây là một quá trình cần sự kiên trì và tập trung, nhưng kết quả mang lại là khả năng nhìn và chất lượng cuộc sống được cải thiện đáng kể.

Phần Kết Luận

Câu trả lời cho câu hỏi "Lác bẩm sinh có chữa được thật không?" là CÓ, nhưng không phải bằng phương pháp truyền thống chỉ tập trung vào cơ mắt. Bằng chứng khoa học và kinh nghiệm thực tế đã chứng minh rằng, thông qua Huấn luyện Thị Giác (Vision Therapy), não bộ người lớn hoàn toàn có thể tái lập các kết nối thần kinh để học lại kỹ năng Thị Giác Hai Mắt.

Nếu bạn hoặc người thân đang bị mắt lé (dù là bẩm sinh hay mắc phải), hãy tìm hiểu và tham khảo các chương trình chữa mắt lác dựa trên nguyên tắc huấn luyện thị giác. Đây chính là hy vọng mới để khôi phục không chỉ vẻ ngoài mà còn cả chức năng thị giác quan trọng, giúp bạn có được tầm nhìn thế giới trọn vẹn và sâu sắc hơn.